ଭାରତରେ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ମନ୍ଦିର ଅଛି। ଦେଶର ପ୍ରତ୍ୟେକ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ ପଛରେ କିଛି ନା କିଛି କାରଣ ରହିଛି। ରାଜସ୍ଥାନର ଖାଟୁ ଶ୍ୟାମ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟ ବହୁତ ଚମତ୍କାର। ଯେଉଁଠାରେ ହଜାର ହଜାର ଭକ୍ତ ଦର୍ଶନ ପାଇଁ ଆସନ୍ତି। ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଯେ ଯେଉଁମାନେ ଏହି ମନ୍ଦିରକୁ ଆସି ପ୍ରଭୁ ଖାଟୁଙ୍କ ଦର୍ଶନ କରନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନର ପ୍ରତ୍ୟେକ ସମସ୍ୟା ଆପେ ଆପେ ସମାଧାନ ହୋଇଯାଏ।
ଖାଟୁ ଶ୍ୟାମ ବାବାଙ୍କୁ ହାରି ଯାଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିର ସାହରା କୁହଯାଏ। ତେଣୁ ମନ୍ଦିରକୁ ଆସୁଥିବା ଭକ୍ତମାନେ ସେମାନଙ୍କର ସମସ୍ୟା ନେଇ ଆସିଥାନ୍ତି। ଖାଟୁ ଶ୍ୟାମ ବାବା ମନ୍ଦିର ସହିତ ଜଡିତ ଅନେକ ରହସ୍ୟମୟ ଜିନିଷ ଅଛି। କୁହାଯାଏ ଯେ ଭକ୍ତମାନେ ତାଙ୍କୁ ଖାଟୁ ଶ୍ୟାମ ବାବାଙ୍କ ରୂପରେ ପୂଜା କରନ୍ତି। ପ୍ରକୃତରେ ସେ କଳିଯୁଗରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଅବତାର। ପୌରାଣିକ ଅନୁସାରେ, ମହାଭାରତ ଯୁଦ୍ଧରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବା ପାଇଁ ବର୍ବରିକ ତାଙ୍କ ମାଆଙ୍କଠାରୁ ଅନୁମତି ମାଗିଥିଲେ। ଯେଉଁଠାରେ ତାଙ୍କ ମାଆ ତାଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧକୁ ଯିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ସେ ତାଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧରେ ହାରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ସମର୍ଥନ କରିବାକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ।
ଖାଟୁ ଶ୍ୟାମଙ୍କୁ ମହାଭାରତ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଘଟୋତ୍କଚଙ୍କ ପୁତ୍ର ଏବଂ ଭୀମଙ୍କ ନାତି ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା। ତାଙ୍କର ପ୍ରକୃତ ନାମ ଥିଲା ବାର୍ବାରିକ। ଖାଟୁ ନରେଶଙ୍କ ଖ୍ୟାତି ମହାଭାରତ ଯୁଦ୍ଧ ସହିତ ଜଡିତ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ। କୁହାଯାଏ ଯେ ଯେତେବେଳେ ବି ଦୁନିଆରେ ଖରାପ ପରିସ୍ଥିତି ଆସିବ, ଖାଟୁ ଭଗବାନ ତାଙ୍କ ଭକ୍ତମାନଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବେ।
ମହାଭାରତ ସମୟରେ, ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବର୍ବରିକଙ୍କୁ ଦାନ ସ୍ୱରୂପ ତାଙ୍କ ମୁଣ୍ଡ ମାଗିଥିଲେ। କିଛି ନ ଭାବି, ବର୍ବରିକ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ମୁଣ୍ଡ ଦାନ କରିଦେଲେ। ଏହା ପରେ, ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ପ୍ରସନ୍ନ ହୋଇ ତାଙ୍କୁ ଆଶୀର୍ବାଦ ଦେଲେ ଯେ କଳିଯୁଗରେ ତୁମେ ମୋ ନାମରେ ପରିଚିତ ହେବ। ଯିଏ ତୁମ ପାଖକୁ ହାରିକି ଆସିବ, ତୁମେ ତା’ର ସାହାର ହେବ। ଏହି କାରଣରୁ ତାଙ୍କୁ ହାରିଯାଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସାହାରା ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ।
କୁହାଯାଏ ଯେ ମହାଭାରତ ଯୁଦ୍ଧ ଶେଷ ହେବା ମାତ୍ରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବର୍ବରିକଙ୍କ ମୁଣ୍ଡକୁ ରୂପବତୀ ନଦୀରେ ଭସାଇ ଦେଇଥିଲେ। ଯାହା ପରେ ଏହାକୁ ଖାଟୁ ଗାଁର ଜମିରେ ଏହା ପୋତି ଦିଆଯାଇଥିଲା। ଗୋଟିଏ ଦିନ, ଗୋଟିଏ ଗାଈ ସେଠାରୁ ଗଲା ଏବଂ ତା’ର ଛାତିରୁ ଆପେ ଆପେ କ୍ଷୀର ବହିବାକୁ ଲାଗିଲା। ଏହା ଦେଖି ଗାଁ ଲୋକେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଗଲେ ଏବଂ ଏହି ଖବର ଖାଟୁର ରାଜାଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଲା।
ଯେତେବେଳେ ଖାଟୁର ରାଜା ସେଠାରେ ପହଞ୍ଚିଲେ, ତାଙ୍କୁ ମନେ ପଡ଼ିଲା ଯେ ପୂର୍ବ ରାତିରେ ଶୋଇବା ସମୟରେ ସେ ସମାନ ସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖିଥିଲେ। ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ତାଙ୍କୁ ସ୍ୱପ୍ନରେ ଆଦେଶ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ମୁଣ୍ଡଟି ଏକ ସ୍ଥାନରେ ମାଟିରେ ପୋତି ଦିଅ। ସେହି ଜମିରୁ ମୁଣ୍ଡ ବାହାର କରି ଖାଟୁ ଗାଁରେ ସ୍ଥାପନ କରିବାକୁ ପଡିବ ଏବଂ ସେଠାରେ ଏକ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରିବାକୁ ପଡିବ। ଯାହା ପରେ ଖାଟୁର ରାଜା ସେହି ସ୍ଥାନକୁ ଖୋଳିବାକୁ ଆଦେଶ ଦେଲେ ଏବଂ ସେଠାରୁ ଏକ ଦର୍ପଣ ବାହାରି ଆସିଲା। ମୁଣ୍ଡ ବାହାରକୁ ଆସିବା ମାତ୍ରେ ରାଜା ଏହାକୁ ଖାଟୁୁର ଏକ ସ୍ଥାନରେ ସ୍ଥାପନ କଲେ ଏବଂ ଏଥିପାଇଁ ଏକ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କଲେ।
